Güneş Enerjisi Santralleri (GES) Fizibilitesi

Güneş Enerji Santrallerinin Fizibilite çalışması için internette bir çok örnek var. Öyle güzel bir kazanç olarak gösteriliyor ki neredeyse 1 koy 5 al hesabı. Fizibilite çalışmasını çok kolay yoldan yapıyorlar:

1 MW kurulu güce sahip GES senede 1.500.000 kWh üretir. Güneş Enerjisinden üretilen elektriğin satış fiyatı  13.3  cent $/ kwh olduğuna bu santral göre yılda 1.500.000 x 13,3 cent = 199.500USD getirir. Santralin kurulum maliyeti 1.300.000USD olduğuna göre 6,5 yılda bu santral kendini amorti eder. Geri kalan ömrü boyunca yılda 199.500USD, ayda 16.625 USD kazandırmaya devam eder, ömür boyu mutlu, refah yaşar gidersiniz…

Bedava peynir, sadece fare kapanında olur

Yukarıdaki fizibilite (ki fizibilite denmez) tamamen gerçeklikten çok uzaktır. GESlerdeki yıllara göre verim kaybı, santralin tesis değerinin azalması, devletin satın alma garantisi sonrası elektriğin birim fiyatının belirsizliği, tesisin sigorta ve işletme giderleri, dağıtım şirketine ödenecek bedeller, varsa banka faizleri gibi parametreler hiç dikkate alınmamış. Ayrıca vergilendirme açısından da bakmayı unutmamak gerekir. Öyle ya siz, gerçek kişi olarak banka hesabınızda duran vergilendirilmiş kazancınızla bir yatırım yapıyorsunuz ama bunun haricindeki olası kazançlarınızın da vergilendirilmesi lazım.

Tüm bu parametreleri kullanıp GES fizibilitesi yapınca tablo bambaşka çıkıyor. Hatta öyle üzerine atlanacak bir yatırım modeli olmaktan çıkıyor. Bir yatırımcının, herhangi bir yatırıma kalkışması için oturduğu yerden para kazanma modeli olan banka faizinden daha fazla kazanıyor olması lazım ki risk almasına değsin. Faizler ülkemizde TL konu olduğunda yüksek ama bu tür ekonomik analizlere girmeden dolar üzerinden değerlendirmelerimizi yapacağız.

GES Fizibilitesi Tabloları

GES fizibilitesi için farklı yatırım modelleri baz alınarak hazırlanmış tablolara erişmek için lütfen burayı tıklayın.

4 farklı model üzerinde analizlerimizi yaptık. İlki %25i öz sermaye %75i banka kredisi olan model, ikincisi %50si öz sermaye %50i banka kredisi olan model, üçüncüsü %75i öz sermaye %25i banka kredisi olan model ve dördüncüsü %100ü öz sermaye  olan modeldir.

GES yatırımlarında öne çıkan bir kaç tane handikap var. Bunlardan ilki devletin satın alma garantisinin 10 yıl sonunda bitmesi ve enerjinin satış birim fiyatı için artık 13,3 cent bahis konusu olmamasıdır. Bu dönem için en iyi tahmin enerji satış bedelinin yarı yarıya azalacağı şeklindedir. Yani 6,7 cent diye düşünebiliriz.

Diğer handikap ise, santralin değerinin günden güne eriyip gitmesidir. Güneş panellerinin verimleri gün geçtikçe azalmakta ve üretilen enerji miktarı da düşmektedir. 10 yıl sonra tesisin bedelinin yarı yarıya düşeceği tahmin edilmektedir. Bu noktada bir konuta yatırım yapmış olsaydınız, konutunuzun değeri 10 sene sonra artmamış olsa bile mutlaka kendi değerini koruyacaktı. Fakat GESin değeri 10 yıl sonra yarılanmış oldu.

Bir diğer handikap şudur: 2018 ile birlikte dağıtım şirketi kWh başına 2,5kuruş yerine 10,2 kuruş bedel tahsil etmeye başlayacak. Bu da oldukça ciddi bir rakam olmaktadır. 1.500.000kWh üreten bir santral yılda 42.000USD dolayında dağıtım şirketine bedel ödeyecektir ki 10 yılda bu rakam neredeyse tesisin yarı bedeline erişmektedir. Belki dolar kurunun 1,5 TLlerden 3,7 TLlere gelmesi yüzünden devlete 13,3 centlik bedel çok gelmeye başladığı düşünülebilir ama neticede GES yatırımındaki hemen herşey dolar cinsinden yapılmaktadır. Öyle yada böyle, fizibilite çalışmamızda 10.2 kuruş bedelini esas almamız gerekmektedir.

1. Yatırımın %25inin öz kaynaklarca karşılandığı GES için Fizibilite

   1.200.000USD değerindeki 1MW GES için 300.000USD öz kaynak kullandığımızı, 900.000USD banka kredisi çektiğimizi varsayalım.

   Analizlerimize göre en verimsiz yatırım bu olmaktadır. Başta öz kaynaklarımızın az olması yüklü banka kredisi çekmemiz anlamına geliyor ve GES ne kazandırıyorsa çoğu faize gidiyor. Amortisman süresi yani başta koyduğumuz parayı geri almamız 29 yıl sürüyor!

   Banka taksitleri bitip tam para kazanılacak döneme girildiğinde ise devletin satın alma garantisi bitiyor ve enerji satışı düşük tarifeye geçiyor.

   11. yıldan sonra hem kazanç düşüyor, hem de tesisin değeri düşüyor. Alıcı bulup tesisi satsak varlıklarımız en fazla 462.000 USD oluyor. Yani 300.00 0USD ana paramıza 11 yılda 162.000 USD gelir elde ettik. Eğer bu parayı hiç risk almadan bankaya faize koysaydık 77.000 USD kazanacaktık. Aradaki 85.000 USD için 1.200.000USD mertebesinde bir yatırıma yeltenip büyük banka borçlarına girip risk almak hiç fizibl değildir.!! 11. yılda tesisi elden çıkarmazsak kardan zarar etmeye dönecek, zaten beğenmediğimiz 85.000 USD da yok olacaktır.

   Belli bir yıldan sonra bizim için fizibl olmayan bir yatırım başkası içinde fizibl olmayacağından tesisi satmak mümkün olmayabilir. Bu durumda ekonomik ömrü boyunca (30 yılı geçebilir ama biz 30 yıl üzerinden hesaplayalım) 300.000USD paramız 388.000USD olacaktır. Halbuki bankaya koysaydık 30 yılda 562.000USD paramız olacaktı.

   Neticede,  %25i öz sermaye %75i banka kredisi olan model fizibl değildir.

2. Yatırımın %50sinin öz kaynaklarca karşılandığı GES için Fizibilite

   1.200.000USD değerindeki 1MW GES için 600.000USD öz kaynak kullandığımızı, 600.000USD banka kredisi çektiğimizi varsayalım.

   Amortisman süresi yani başta koyduğumuz parayı geri almamız 14 yıl sürüyor!

   Amortisman süresini beklemeyip tesisi satsak (banka borçlarımızla birlikte) ancak 5. yılda koyduğumuz 600.000USD ı geri alabiliriz. Ondan önce satış zararımıza olur.

   Bu modelde de satış sonrası en karlı dönem 10. yıl sonunda oluyor. Alıcı bulup tesisi satsak varlıklarımız en fazla 1.082.000 USD değerine ulaşmış oluyor. Yani 600.00 0USD ana paramıza 10 yılda 482.000 USD gelir elde ettik. Eğer bu parayı hiç risk almadan bankaya faize koysaydık 182.000 USD kazanacaktık. Aradaki 300.000 USD için 1.200.000 USD mertebesinde bir yatırıma girilmesi göze alınabilir.

   Ancak tesisin satılamaması durumunda ekonomik ömrü boyunca (30 yılı geçebilir ama biz 30 yıl üzerinden hesaplayalım) 600.000USD paramız 904.000USD olacaktır. Halbuki bankaya koysaydık 30 yılda 1.125.000USD paramız olacaktı.

   Neticede,  %50si öz sermaye %50si banka kredisi olan model fizibl sayılabilir.

3. Yatırımın %75inin öz kaynaklarca karşılandığı GES için Fizibilite

   1.200.000USD değerindeki 1MW GES için 900.000USD öz kaynak kullandığımızı, 300.000USD banka kredisi çektiğimizi varsayalım.

   Amortisman süresi yani başta koyduğumuz parayı geri almamız 12 yıl sürüyor!

   Amortisman süresini beklemeyip tesisi satsak (banka borçlarımızla birlikte) ancak 2. yılda koyduğumuz 900.000 USD ı geri alabiliriz. Ondan önce satış zararımıza olur.

   Bu modelde de satış sonrası en karlı dönem 10. yıl sonunda oluyor. Alıcı bulup tesisi satsak varlıklarımız en fazla 1.441.000 USD değerine ulaşmış oluyor. Yani 900.000 USD ana paramıza 10 yılda 541.000 USD gelir elde ettik. Eğer bu parayı hiç risk almadan bankaya faize koysaydık 210.000 USD kazanacaktık. Aradaki 330.000 USD için 1.200.000 USD mertebesinde bir yatırıma girilmesi göze alınabilir.

   Ancak tesisin satılamaması durumunda ekonomik ömrü boyunca (30 yılı geçebilir ama biz 30 yıl üzerinden hesaplayalım) 900.000USD paramız 1.264.000USD olacaktır. Halbuki bankaya koysaydık 30 yılda 1.688.000USD paramız olacaktı.

   Bu model 2. model ile hemen hemen aynı risk değerde fizibl çıkmaktadır. İkisi arasında mukayese edince bankadan kredi çekmeyi sevmeyenler bu modele yönelebilir.

   Neticede,  %75i öz sermaye %25i banka kredisi olan model fizibl sayılabilir.

4.  Yatırımın %100ünün öz kaynaklarca karşılandığı GES için Fizibilite

   1.200.000USD değerindeki 1MW GES in tamamı için öz kaynak kullandığımızı, ve hiç banka kredisi çekmediğimizi varsayalım.

   Amortisman süresi yani başta koyduğumuz parayı geri almamız 10 yıl sürüyor!

   Amortisman süresini beklemeyip tesisi satsak bile zarar etmeyip artıda oluruz

   Bu modelde de satış sonrası en karlı dönem 10. yıl sonunda oluyor. Alıcı bulup tesisi satsak varlıklarımız en fazla 1.817.000 USD değerine ulaşmış oluyor. Yani 1.200.000 USD ana paramıza 10 yılda 617.000 USD gelir elde ettik. Eğer bu parayı hiç risk almadan bankaya faize koysaydık 280.000 USD kazanacaktık. Aradaki 330.000 USD için 1.200.000 USD mertebesinde bir yatırıma girilmesi göze alınabilir.

   Ancak tesisin satılamaması durumunda ekonomik ömrü boyunca (30 yılı geçebilir ama biz 30 yıl üzerinden hesaplayalım) 1.200.000USD paramız 1.647.000USD olacaktır. Halbuki bankaya koysaydık 30 yılda 2.251.000USD paramız olacaktı.

   Neticede,  %100ü öz sermaye  olan model fizibl sayılabilir.

Sonuç

Bir çok firmanın internet sitesinde verdiği basit ve bol kazançlı GES fizibiliteleri maalesef gerçeği yansıtmamaktadır. Özellikle banka kredisi işine girildiğinde hem riskler çok büyümekte hem de faizler önemli gider kalemi olarak önümüze çıkmaktadır. Ayrıca bankalar bu tesise finansman sağlarken sadece tesisin ipotek altına alıp tesisin gelirlerine temlik koymakla yetinmiyor, bir çok kişisel kefalet de istiyor. Yani, yukarıda anlatıldığı gibi fizibilitesi çok da karlı olmayan hatta uzun dönemde kardan zarar ettiren bu yatırım için kişisel kefalet risklerine girmek pek mantıklı değildir.

Uzun vadede tesisin yatırım yapılabilir olması için devletin 10 yıllık satın alma garanti süresi sonrası enerji satış fiyatının asgari 10,5 cent olması lazımdır. Ancak bu birim fiyatla satış yapılırsa uzun vadede banka faizinin vereceği kazançtan fazla kazanılır. Aksi takdirde parayı GES yatırımına değil de banka faizine yatırmak daha karlı çıkmaktadır.

Böyle giderse güneş çiftliği anlamında GES yatırımlarının durması olasıdır.  Sadece çatı tipi GESler konusunda yatırım yapılması söz konusu olabilir.

Dağıtım şirketlerinin bedellerinin azaltılması, devletin satın alma garanti süresinin uzatılması, vb. teşviklerin sağlanması GESlere yapılacak yatırımların hızlanmasını sağlayacaktır.