Binalarda yangın sırasında bazı elektrikli ekipmanların en azından belli bir süre boyunca çalışmasının sağlanması gerekmektedir. Mesela binada yangın söndürme sistemi pompaları varsa, bu pompaların yangına dayanıklı kablolarla beslenmesi gereklidir ki yangın esnasında çalışabilsin ve yangının söndürülmesine katkıda bulunabilsin. Eğer bu pompalar normal kablolar ile beslenirse, yangın anında 900ºC sıcaklık mertebelerinde ısıya maruz kalıp çabucak yanacak ve yangın pompaları çalışamayacaktır.
Daha önceki -“Yanmaz” Kablo”- başlıklı yazımızda, yangına dayanıklı kablolar hakkındaki standartları incelemiştik. Yangın esnasında bütünlüğünü kaybetmemesi gereken ve bağlı olduğu ekipmanı beslemeye devam etmesi gereken kabloları esas alan IEC 60331-21, EN 50200 ve DIN 4102-12 standartlarının detaylarına bakmıştık. Buna göre IEC 60331-2’e göre FE180 olan kablonun yanına EN5200’e göre PH 15/30/60/90/120 geliyor yada DIN4102-12 standardına göre E30/60/90 gibi ifadeler geliyordu. Bu rakamlar, dakika cinsinden ilgili standartta belirlenen yanma testine dayandıkları anlamına geliyordu. -“Yanmaz” Kablo”- başlıklı yazımıza buraya tıklayarak ulaşabilirsiniz.
Bu yazıda, yangın esnasında çalışması gereken ekipmanlar için nasıl kablo seçileceğini göreceğiz. Buradaki en önemli faktör tabi ki sıcaklıktır. Gerek kablonun iletkeninin gerekse kılıfının yüksek sıcaklıklara maruz kalması durumunda davranışları değişecektir. Haliyle hesaplamalarda bu değişimlerin göz önüne alınması kaçınılmazdır.
1. Yangın yükü ve yangının sıcaklığı
Her yanıcı maddenin bir yangın potansiyeli vardır. Bu potansiyel, daha önceden bildiğimiz alt ısıl değere tekabül eder. Örneğin bildiğimiz odunun alt ısıl değeri 2500 kcal/kg’dır. Yangın ile ilgili konularda daha çok Joule birimi tercih edildiğinden odunun alt ısıl değeri yaklaşık 10.000 kJ/kg olur. Yani 1kg odun yandığında açığa 10.000kJ karşılığı ısı çıkar. 100kg odun yandığında ise açığa 1.000.000kJ = 1000MJ çıkar.
Şimdi, gözümüzün önüne herhangi bir mahal getirelim, mesela oturma odamız. Mobilyalar var, tekstil malzemeleri var, vs. (Bu malzemelerin kabaca hepsinin alt ısıl değerinin 10MJ/kg olduğunu kabul etsek çok yanılmayız.) Odamızın içinde aşağı yukarı 300kg malzeme olsa, odamızın yangın potansiyeli 300kg x 10MJ/kg =3000MJ olur.
Oturma odamızın alanı da 20m2 olsun. Bu durumda odamızın yangın yükü,
3000MJ/ 20m2 = 150MJ/m2 olur.
İşlemden de anlaşılacağı üzere yangın yükü birim alana düşen yangın potansiyelidir. Yangın yükü için belli bir değer vermek oldukça güçtür. Çünkü bu değer ilgili mahalin içindeki yanıcı eşyaların sayısıyla, malzeme yapısıyla değişir. Buna rağmen EN-1991-1-2 standardında aşağıdaki ortalama yangın yükleri verilm,ş. Görünüşe göre, bizim yukarıda yaptığımız oturma odası örneğimizde 150MJ/m2 değeri konutlar için verilen 780MJ/m2 değerinin yanında epey küçük kalmış.
| Mahal | Yangın Yükü |
| Konutlar | 780 MJ/m2 |
| Hastane (Oda) | 230 MJ/m2 |
| Otel (Oda) | 310 MJ/m2 |
| Kütüphane | 1500 MJ/m2 |
| Ofis | 420 MJ/m2 |
| Okul Sınıfı | 285 MJ/m2 |
| Alışveriş Merkezi | 600 MJ/m2 |
| Sinema | 300 MJ/m2 |
Yangın yükü ile doğru orantılı olarak ısı enerjisi ortaya çıkacaktır. Çıkan bu ısı yangının sıcaklığını o denli arttıracaktır. Standart bir yangında (Selülozik bazlı yanıcı madde yangını), yangın başladığında ilk dakikalarda sıcaklık çok hızlı artar. İlk 5 dakikada sıcaklık yaklaşık 500 ºC olur, 10 dakika sonra yaklaşık 600 ºC, 15 dakika sonra yaklaşık 700 ºC ve 30 dakika sonra yaklaşık 800 ºC’ye çıkar. Sıcaklık 90 dakika sonra yaklaşık 1000 ºC ve üç saat sonra yaklaşık 1100 ºC’ye ulaşır. Tamamen kapalı mahallerde oluşan yangınlarda, 400 ºC civarındaki bir sıcaklıktan sonra oksijen azaldığında yanma yavaşlar ve sıcaklık düşmeye başlar. Mahalin bir tarafı açıldığında mahale oksijenin girmesiyle yangın tekrardan canlanır ve sıcaklık artmaya başlar.
Standart bir yangında, EN-1991-1-2 standardında tanımlanan aşağıdaki bağıntı ile sıcaklık ve zaman ilişkisini bulmak mümkündür. (Hidrokarbon yangınları gibi diğer tür yangınlar için bağıntı farklıdır ama konuyu çok dağıtmamak adına burada değinilmeyecektir. İlgilenenler EN-1991-1-2 numaralı standarda başvurabilirler.)
T = 20 +345 log (8t+1)
T: Sıcaklık (ºC)
t: Zaman (Dakika)
Aşağıdaki excel tablosunda t değerini girerek, o kadar süre sonra oluşacak sıcaklık değerini bulabilirsiniz. Ayrıca süre-sıcaklık grafiğini de görebilirsiniz.
Yangın sırasında çalışmasına devam etmesini istediğimiz kablo, alevlerin içinde çok yüksek sıcaklıklara maruz kalacaktır. Yukarıdaki bağıntıdan da görüldüğü gibi sıcaklık 900-1000ºC sıcaklıklara çıkmaktadır.
Bu kadar şeyi anlatmamızın temel sebebine gelirsek: Kablonun iletkeni bu kadar sıcaklık altında nasıl davranacak? Kablomuz 1000ºC sıcaklığında bir yangının içinde olacak ama kablonun yangına dayanıklı özel kılıfının içindeki iletkenin sıcaklığının yangın sıcaklığına ulaşması hemen olmaz, araştırmalar bunun ortalama 30 dakika kadar zaman aldığı ifade etmektedir.
2. Sıcaklığa göre iletken direncinin hesaplanması
Artan sıcaklıkla birlikte kablonun içindeki iletkenin de direnci artacaktır. İletkenin yeni direnci şu şekilde bulunur:
Bir iletkenin T1 sıcaklığındaki direnci R1 olsun, sıcaklık biraz daha artıp T2 sıcaklığına geldiğinde iletkenin direnci R2 olacaktır.
Buna göre direncin sıcaklıkla değişimi aşağıdaki denkleme göre gerçekleşir
(R2 – R1) / R1 = α (T2 – T1) veya
R2 = R1 x [1 + α (T2 – T1) ]
α iletkenin direncinin sıcaklığa göre değişim katsayısıdır. Her maddenin kendine özgü bir değişim katsayısı bulunur. Bakır iletkenlerde α =0,00393, alüminyum iletkenlerde α=0,00403 alınır.
Örneğin 20ºC de 1,83 Ohm/km olarak verilen 10mm2 kesitli bakır iletkenin 70°C sıcaklıktaki direnci
R2 = 1,83 x [1 + 0,00393 (70ºC – 20ºC) ]
R2 = 2,19 Ohm/km
olacaktır.
Ama bu formülümüz yüksek sıcaklıklar daha doğrusu 200ºC sıcaklığın üzerindeki sıcaklıklarda söz konusu olduğunda farklı bir hal almaktadır.
R2 = R1 x [1 + α (T2 – T1) + β (T2 – T1)2]
Bu bağıntıda bakır için β=6×10-7 K2 ‘dir.
Yukarıdaki örneğimizdeki iletkenin 500ºC deki sıcaklığını bulalım:
R2 = 1,83 x [1 + 0,00393 (500ºC – 20ºC) + 0,0000006 (500ºC – 20ºC)2 ]
R2 = 5,53 Ohm/km
Alternatif olarak Wiedemann-Franz yasasından bakır iletken için türetilen
R2 = R1 x [(T2 + 273)/ (T1+273)]1,16
bağıntısı da kullanılabilir. Bu bağıntıya göre yukarıdaki örneğimizi uygularsak
R2 = 1,83 x [(500 +273) / (20 +273)]1,16
R2 = 5,63 Ohm/km değeri bulunur.
Görüldüğü gibi, yüksek sıcaklıklar altında iletkenin direnci ciddi oranda değişmektedir. Bu durumda yangın kablosu seçerken hesaplarda gerektiği yerlerde yüksek sıcaklık direncini kullanmak gereklidir.
Bakır iletkenler için, yükselen sıcaklıkla oluşacak direnç değerini aşağıdaki excel tablosunu kullanarak bulabilirsiniz.
3. Akım taşıma kapasitesi açısından kontrol
Teknik föylerde kabloların 20ºC sıcaklık için DC direnci ve belli ortamdaki(havada yada toprakta) iletken sıcaklığı azami 70ºC yada 90ºC olacak şekilde akım taşıma kapasitesi verilir. Konumuza giren kablolar FE180 türü kablolar olduğu için 90ºC iletken sıcaklığındaki akım taşıma kapasiteleri verilir.
1.bölümde yangın sıcaklığının çok yüksek değerlere çıktığını ifade etmiştik. Öyle ki bu sıcaklıklar bakırın, yani kablomuzun iletkeninin, ergime sıcaklığının sınırına yaklaşmaktadır. Bakırın ergime sıcaklığı 1085ºC’dir. (Bu arada alüminyumun ergime sıcaklığı 660ºC’dir. Sanırım bu limit, alüminyumdan yangına dayanıklı kablo yapılmamasının nedenini açıklamaktadır.)
Yangında 900-1000ºC mertebelerine maruz kalan kablonun bakır iletkenin üzerinde, ilaveten yük akımının ortaya çıkaracağı sıcaklık artışı da olacaktır. Bu ilave artış, bakırı ergime sıcaklığına eriştirecek kadar olmamalıdır.
Bu konudaki araştırmamda 2 farklı görüşe rastladım. Bunlardan ilki Prysmian‘ın “SELECTION AND INSTALLATION OF FIRE-RESISTANT CABLES FOR LIFE SAFETY AND FIRE FIGHTING APPLICATIONS” isimli yayınında yer alan görüştür:
Kataloglarda verilen akım taşıma kapasitesi miktarında akım taşıyan bir iletkenin, 950ºC iletken sıcaklığında meydana getireceği sıcaklık artışı, iletken sıcaklığı 90ºC olan iletkende meydana gelen artıştan daha fazla olacaktır. Bununla birlikte bu artış, 50ºC den daha az olacaktır ve yangının neden olduğu sıcaklık artışına göre önemli değildir.
Diğer ikinci görüş ise AVRUPA BAKIR ENSTİTÜSÜ’nün yayınladığı “SELECTION AND SIZING OF CONDUCTORS SUPPLYING ELECTRICAL EQUIPMENT THAT MUST REMAIN FUNCTIONAL DURING FIRE” isimli yayınında yer alan görüştür.
Buna göre, kablonun yangın esnasında ortama verdiği ısı gücü(PH ) yani yangına katkısı, normal çalışma şartlarında ortama yaydığı ısı gücüne(PN ) eşit yada ondan küçük olmalıdır.
IEC60287’ye göre kablonun birim uzunluktaki kaybı Watt(W) cinsinden şöyledir: I2 . R
PH=IH2 . RH ≤ PN=IN2 . RN
PH Yangın anında kablonun birim uzunluğunun ortama yaydığı ısı gücü(W)
IH. Yangın sıcaklığında kablonun akım taşıma kapasitesi(A)
RH Yangın anında iletken direnci (Ohm)
PN Norma şartlarda(@90ºC) kablonun birim uzunluğunun ortama yaydığı ısı gücü(W)
IN Normal şartlarda(@90ºC) kablonun akım taşıma kapasitesi(A)
RN Normal şartlarda(@90ºC) iletken direnci (Ohm)
IH2 . RH ≤ IN2 . RN
IH ≤ IN √ (RN / RH)
Örneğin 1000ºC sıcaklıkta kablonun 10A taşıması istenmektedir ve yük akımına uygun olarak 16A sigorta seçilmiştir. 3×2,5mm2 kesitli kablonun uygunluğunu kontrol edelim.
2.5mm2 kesitli kablonun normal sıcaklıkta (90ºC) direnci
RN = 7,41 x [1 + 0,00393 (90ºC – 20ºC) ]
RN = 9,45 Ohm/km bulunur.
2.5mm2 kesitli kablonun 1000ºC sıcaklıkta direnci Wiedemann-Franz yasasıyla
RH = 7,41 x [(1000 +273) / (20 +273)]1,16
RH = 40,72 Ohm/km bulunur.
Bu arada 3×2.5mm2 kablonun 90ºC iletken sıcaklığında ve 30ºC ortam sıcaklığında akım taşıma kapasitesi 32A dir.
IH ≤ 32 √ (9,45/40,72)
IH ≤ 15,41 A
sonucuna ulaşıyoruz. Sigorta akımımız 16A olduğuna göre ve 15,41<16A olduğu için 2,5mm2 kablo uygun değildir. Aynı hesabı şimdi 4mm2 kablo için yapalım:
RN = 4,61 x [1 + 0,00393 (90ºC – 20ºC) ] =5,87 Ohm/km
RH = 4,61 x [(1000 +273) / (20 +273)]1,16 = 25,33 Ohm/km
IH ≤ 42 √ (5,87/25,33)
IH ≤ 20,23 A
4mm2 kesitli kablonun yangın şartlarında akım taşıma kapasitesi olan 20,21A, sigorta anma değeri 16A’den büyüktür.. Bu sebeple uygundur.
Yukarıda örneğini verdiğimiz hesaplamaları aşağıdaki excel tablosunu kullanarak yapabilirsiniz.
3. Devre Koruma
Yangın anında çalışacak ekipmanı besleyen devreyi korumanın esasları aslında bilinen şartlardan farklı değildir. Bilindiği gibi, devre korumanın iletkeni korumak, canlıları korumak ve ekipmanı korumak ayakları vardır.
Yangın anında çalışacak ekipmanı besleyen iletkenin korunması ile normal ekipmanı besleyen ekipmanın korunması anlayışında şu fark vardır. Normal koşullarda, herhangi bir aşırı akım oluştuğunda kablo termal olarak zorlanıp kılıfı hasar görmeden, kablo hizmet ömrü etkilenmeden, standartlarda öngörülen süre içinde devre açılmalıdır. Böylece kablonun bu aşırı akım hadisesinden sonra hizmetine devam etmesi beklenir. Ama yangın anında hizmet veren kabloların sadece o yangın anında hizmet vermesi önemlidir. Yangından sonrası için kablodan hizmet beklentisi olmaz. Zaten yukarıdaki bölümlerde anlatılanlar ışığında seçim yapılması durumunda kablonun büyük kesitli olması ve bununda termal zorlanma açısından avantaj sağlaması iletkenin korunmasında fayda sağlar.
Yangın anında çalışması beklenen ekipman devrelerinde kaçak akım rölesi (RCD) kullanılmaz. Yüksek sıcaklıklara maruz kalan kablo kılıfının iyonize olması neticesinde kaçak akımlar çoğalır ve devre istenmeyen bir açmaya maruz kalabilir. Bu da ekipmanın yangın anında hizmet vermesini engeller. Bu nedenle yangın devrelerinde RCD kullanılmaz.
Ancak dolaylı dokunmaya karşı korunma diğer ekipmanlarda olduğu gibi yangın ekipmanlarında da önemlidir. Çünkü hata akımı yüzünden kurtarma ekiplerinin can güvenliği tehlikeye girebilir. Hatta sair zamanda bu hata akımı yangın sebebi bile olabilir. Dolaylı dokunmada hata akımının devre üzerinde yeterince büyük olup devre koruyucunun ani açma eşiğinden yüksek olmasının sağlanması temel kuraldır. Hata akımını ise tüm devrenin (trafodan yangın ekipmanının klemenslerine kadar olan devre) çevrim empedansına bağlıdır. Yangın anında yükselen sıcaklık neticesinde çevrim empedansı artacaktır. Bu durumda beklenen hata akımı azalacak ve devre kesicinin ani açma eşiğinin altında kalırsa koruma yapamayacaktır.
Bunu bir örnek ile anlatmaya çalışalım. Yangın anında çalışacak ekipmanın kablo boyu 40m olsun. Kablo 3x4mm2 kesitli ve C16A otomatik sigorta ile korunuyor olsun. Kablonun tüm boyu 1000ºC yangın içinde kaldığını varsayalım.
C16A sigortadan önceki devreyi burada detay girmemek adına analiz etmeyelim. Bize sigorta öncesi devrenin empedansı 0,53Ohm olarak verilmiş olsun.
90ºC iletken sıcaklığında 4mm2 kablonun direncini yukarıdaki örneklerimizde 5,87mOhm/m olarak bulmuştuk zaten. 40 faz iletkeni ve 40m PE iletkeni olduğunu gözönüne alırsak bizim devremizin toplam direnci 0,47 Ohm olur. Şekle bakarsak C16A sigortadan önceki devre de dahil toplam çevrim empedansı 0,53+0,47=1 Ohm olmaktadır. Toplam hata akımı
230V/1Ohm =230A olur.
C tipi sigorta ani açma eşik değeri anma akımının 10 katıdır. 16Ax10=160A C tipi sigortamızın ani açma değeridir.
230A>160A olduğu için normal şartlarda devremizde koruma gerçekleşmiş olmaktadır.
Yangın anında 1000ºCde iletken direnci 25,33mOhm/m olduğunu yukarıdaki örneklerde bulmuştuk. 40 faz iletkeni ve 40m PE iletkeni olduğunu göz önüne alırsak bizim devremizin toplam direnci 2,02Ohm olur. Sigorta öncesi devrenin direnci 0,53Ohm idi. Toplam çevrim empedansı 2,55 Ohm olmaktadır. Yangın koşullarında toplam hata akımı
230V/2,55Ohm =89,9A olur.
C tipi sigortamızın ani açma eşik değeri 160A idi. 89,9<160A olduğu için koruma gerçekleşmeyecektir. Eğer B tipi sigorta kullanılırsa, ani açma değeri anma akımının 5 katı olur. 16Ax5=80A ani açma sınırının altında kalındığından (89,9>80A) koruma gerçekleşecektir.
Elbette seçilen sigorta eğrisinin ekipmanın yolalma akımına uygun olup olmadığına bakmak gerekir. Yolalma akımına uygun bir bir eğri bulunamıyorsa, kablo kesiti değiştirilecektir.
Yukarıdaki örneğimizdeki hesap yöntemini aşağıdaki excel tablosunda kullanabilirsiniz.
4. Gerilim Düşümü
Normal şartlarda gerilimin izin verilen sınırlar içinde olması elektrikli cihazların fonksiyonlarını yerine getirmesi açısından son derece önemlidir. (Gerilim düşümü ile ilgili yazımızı buraya tıklayarak okuyabilirsiniz.) Yangın anında çalışacak acil durum ekipmanları için %10’a kadar gerilim düşümüne müsaade edilir.
Yangın pompalarının durumu ise NFPA’de şöyledir.
Kesit seçiminde yük akımı olarak pompanın tam yük akımının %125ine, jokey pompa ile diğer pompa aksesuarlarının tam yükünün ilave edilerek bulunması istenmektedir. Gerilim düşümü hesabı yaparken ilk çalıştırma anında pompa klemenslerinde nominal gerilimin maksimum %15 düşmesine, normal çalışmada ise nominal akımının 1.15 katı esas alınarak maksimum %5 düşmesine müsaade edilir. (Bakınız Güç Kablolması için NFPA70 Art.695.6 , gerilim düşümü için NFPA 70 Art.695.7)
Gerilim düşümünün(dU) formülü aşağıda verilmiştir.
dU= √3 . I . (R . cosØ + X . sinØ)
Burada I yük akımı, R, tüm devrenin direncinin temsil etmekte, X ise yine tüm devrenin reaktansını temsil etmektedir. Burada reaktansı ihmal edelim ve formülümüz
dU= √3 . I . R . cosØ
olsun.
Yukarıdaki bölümlerde görüldüğü gibi, yangın durumunda R direnci çok yüksek değerlere çıkmaktadır. Bu durumda oluşacak gerilim düşümü de artacaktır. Ancak burada bir ayrıntıya dikkat etmek gerekir. Genelde yangın kablosunun tümünün yangına maruz kalması beklenmez çünkü kablo farklı yangın zonlarından geçiyor olabilir. Böyle bir durumda yangına maruz kalan kısmında direnç artışı olacak, diğer kısmında ise normal direnç değerleri geçerli olacaktır. Haliyle gerilim düşümü hesabında devreyi, yangına maruz kalan kısım ve normal kısım olarak 2 kısma ayırmak gerekecektir.
Aşağıdaki şekilde verilen örnekte, güç faktörü 0,8 olan ve anma akımı In=225A olan yangın pompası vardır. Bu pompanın besleme paneline kadar %1 gerilim düşümü olduğu bilinmektedir. Panelinden sonra 100m 3×70+35 N2XH FE180 besleme kablosu vardır. Yangın anında bu kablonun 20m lik kısmı yangına maruz kalmaktadır. Oluşacak gerilim düşümlerini inceleyelim.
NFPA’ye göre yangın pompalarında nominal akımının 1.15 katı esas alınarak maksimum %5 düşmesine müsaade edildiğini belirtmiştik. O halde hesaplarımızda kullanacağımız akım değeri 225×1,15 = 258,75A olacaktır.
a-) Önce, yangının olmadığı durumu değerlendirelim. Normal şartlarda 90ºC iletken sıcaklığında 70mm2 bakır iletkenin direnci 0,342mOhm/m dir. 100m kablo için bu değer 0,0342Ohm olur.
dU= √3 . I . R . cosØ = √3 . 258,75 . 0,0342 . 0,8 = 12,26 V
%dU=12,26/400= %3,07 + %1 =%4,07
b-) Yangının olduğu durumu değerlendirelim. Normal şartlarda 90ºC iletken sıcaklığında 70mm2 bakır iletkenin direnci 0,342mOhm/m dir. 80m kablo için bu değer 0,02736Ohm olur. 1000ºC iletken sıcaklığında 70mm2 bakır iletkenin direnci 1,42mOhm/m dir. 20m kablo için bu değer 0,0284Ohm olur. Toplam direnç 0,05576Ohm olur.
dU= √3 . I . R . cosØ = √3 . 258,75 . 0,05576 . 0,8 = 19,99 V
%dU=19,99/400= %5,00 + %1 =%6,00
Yangın anında %5 koşulu sağlanmadığından 70mm2 kesit uygun değildir.
c-) Yangının olduğu durumu 3×95+50 N2XH FE180 kablo ile değerlendirelim. Normal şartlarda 90ºC iletken sıcaklığında 95mm2 bakır iletkenin direnci 0,25mOhm/m dir. 80m kablo için bu değer 0,02Ohm olur. 1000ºC iletken sıcaklığında 95mm2 bakır iletkenin direnci 1,06mOhm/m dir. 20m kablo için bu değer 0,0212Ohm olur. Toplam direnç 0,0412Ohm olur.
dU= √3 . I . R . cosØ = √3 . 258,75 . 0,0412 . 0,8 = 14,77 V
%dU=14,77/400= %3,69+%1 =%4,69
Yangın anında %5 koşulu sağlandığından 95mm2 kesit uygundur.
Bilindiği gibi motorlarda moment, gerilimin karesi ile orantılıdır. Yani gerilimdeki %10 düşme, motor momentinde %19 düşmeye neden olur. Bu durum bazı motorlarda motorun çalışamaz duruma gelmesine neden olur. Ayrıca bilindiği gibi motorlar, yol alma anında oldukça yüksek akım çekerler. Yol alma durumunda gerilim düşümü daha fazla olacaktır. Motor, yangın başladıktan sonra devreye girebilir. Bu nedenle, yine kötü senaryoya göre yani kablonun yangına maruz kaldığı düşünülerek yolalma için gerilim düşümü hesabı da yapılmalıdır. NFPA’ye göre yol alma anında %15 gerilim düşümüne izin verilmektedir. Bunun için yine aşağıdaki formülü kullanabiliriz.
dU= √3 . I . (R . cosØ + X . sinØ)
Ama bu sefer I, yolalma akımı; cosØ, yol alma esnasındaki güç faktörü; R besleme devresi direnci;X ise besleme devresi reaktansıdır. Bu formülde X, reaktansı ihmal etmeden kullanmak gerekir. Çünkü cosØ küçük olacaktır ama sinØ yüksek olacaktır. Üstelik yüksek yolalma akımıyla çarpılınca da kayda değer bir rakam oluşacaktır.
5. Özet
Yangın anında iletkenin çok yüksek sıcaklıklara maruz kalmasıyla iletkenin direnci önemli miktarda artar. Bu artış, devrenin karakterini tamamıyla değiştirir. Gerek iletkenin akım taşıma kapasitesi, gerek devrenin korunması gerekse gerilim düşümü hesapları bu direnç artışından önemli derecede etkilenir. Haliyle yangın anında çalışacak ekipmanların kablo kesitini seçerken bu başlıkların tek tek gözden geçirilerek doğru kesitin seçilmesi önemlidir.
