Mekanik ve elektrik disiplinlerinin koordinasyonunun, genelde üzerinde pek emek harcamadan kendiliğinden sağlanacağı, proje ve imalatlarda yol aldıkça ortaya doğal olarak bir uyumun çıkacağı zannedilir. Bu nedenle koordinasyonun sağlanması önemsiz bir ayrıntı olarak kalır. Bir de projelerdeki sıkışık terminler ve zaman baskısı gündemdeyse koordinasyonun esamisi okunmaz, sök taklar, malzeme israfları başlar, iş programında sarkmalar söz konusu olur.
Halbuki, en küçüğünden en büyüğüne kadar tüm binaları yaşama elverişli hale getiren ve dinamik tutan, mekanik ve elektriğin canlı tesisatlarıdır. Genelde inşaatın ana yükleniciliği altında yapılmaya çalışılan ve ayak bağı olarak görünen M&E sistemler, “keşke şunlar olmasa” muamelesi görmüş, mimarın estetik kaygısı sistemlerin işlevinin önüne geçmiştir. Bu zihniyete sahip ana yüklenici, koordinasyonu sağlamak bir yana koordinasyonsuzluğu, kendi zihniyetinin kanıtı olarak göstererek pay çıkarmıştır.
Özellikle son yıllarda, sadece elektrik veya sadece mekanik tesisat sektöründeki taahhüt firmaları ya kadrolaşarak ya da diğer sektördeki uygun firmaları bünyelerine katarak hem elektrik hem de mekanik taahhüdü yapabilir noktaya gelmektedirler. Kuşkusuz bu yaklaşım, iki disiplinin koordinasyonu başta olmak üzere idari ve teknik konularda avantajlar sağlamaktadır. İşin bir çatı altında yapılması bazı ortak giderleri azaltarak projenin bütçesinde de tasarruf sağlamaktadır.
Ancak, her ne kadar aynı çatı altında yapılsa da elektrik ve mekaniğin koordinasyonunun kendiliğinden sağlanması kesinlikle beklenmemeli, bu konu üstüne önemle gidilmelidir.
Koordinasyon, daha tasarım aşamasında ele alınmaya başlamalı, işin her safhasında göz önünde bulundurulmalıdır. Her bir aşamada kontrol listeleri oluşturulmalı ve bu listeler üzerinden gerekli bilginin karşı disipline transferinin yapıldığı takip edilmelidir.
TASARIM AŞAMASI
Mekanik Güç Listesi daha proje aşamasında gündeme gelmelidir.
Daha proje aşamasında iken mekanik sistemlerdeki elektrikli cihazların bir listesi oluşturulmalıdır. Aslında bu liste mekanik ekipman ve elektrik pano siparişleri gerçekleşene kadar yaşatılacak olan listedir. Bu liste, genelde “Mekanik Güç Listesi” diye isimlendirilir. Bu listenin mekanik projeyi hazırlayan müellif tarafından aslında proje setiyle birlikte teslim edilmesi en uygun olanıdır. Bu liste bir kere hazırlanıp dokümanlar arasına girerse yaşatılması nispeten daha kolay olacaktır. Ama nedense bu liste asla proje dokümanları arasında yer almaz ve elektrik grubunun “tırmalayarak” bu bilgileri edinmesi izlenir.
Bu listede asgari olarak şu bilgiler yer almalıdır.
-Mekanik ekipmanın numarası, adı, lokasyonu
-Marka ve model bilgisi (Proje aşamasında netleşmemiş olabilir)
-Ekipmanın gücü, gerilim, frekans ve faz sayısı bilgileri ile mümkünse akım bilgisi
-İstenen enerji besleme şekli (Şebeke, jeneratör, UPS, Doğrudan besleme, otomasyondan kumanda, cihazın kendi panosu olabilir, vs.)
-Frekans Konvertörü durumu (Bazı pompalarda ve fanlarda, konvertör cihaz üzerinde yada yakınında olabiliyor. Panoda konvertör isteniyor mu?)
-Otomasyondan istenen bilgiler (Otomatik/manuel şalteri ve bilgisi, arıza bilgisi, çalışıyor bilgisi, on/off kumanda)
-Diğer (Varsa üretici firma tavsiyeleri belirtilmelidir)
Mekanik güç listesi için bir örneği Tablo-1 de görebilirsiniz.
Tablo-1 MEKANİK GÜÇ LİSTESİ
Yangın ihbar ve yangın söndürme sistemlerinin koordinasyonu hayati önem taşımaktadır.
Mekanik tesisat kapsamında yangın söndürme sistemi, elektrik tesisat kapsamında ise yangın ihbar sistemi kurulumları gerçekleştirilir. Neticede aynı amaca hizmet eden bu sistemlerin birbirleriyle haberleşmesi, bağlantılı olmaları elbette gereklidir. Uygulamada ise mekanik tesisat kapsamında nispeten yüksek bedeller ödenerek temin edilen duman/yangın damperleri, akış anahtarları, izlemeli vanalar gibi armatürler hakkındaki bilgiler elektrik disiplinine aktarılmadığı için yangın ihbar sistemine bağlantılarının yapılması atlanmakta, daha sonraları ise artık altyapı buna müsait olmadığından bu armatürlerin izlemesinin yapılmasından zoraki olarak vazgeçilmektedir. Yada son dakika çözümleriyle kaliteden uzak imalatlar yapılmaktadır.
Tıpkı Mekanik Güç Listesinde olduğu gibi Yangın Alarm Sistemi Mekanik Ekipmanlar Nokta Listesi oluşturulmalıdır. Bu liste de daha proje aşamasında oluşturularak mekanik proje seti içerisinde yer almalı ve imalat montaj işleri tamamlanıncaya kadar da yaşatılmalıdır. Bu listede yangın alarm paneli tarafından izlenecek veya kumanda edilecek her mekanik bileşenin;
- Numarası, adı, lokasyonu
- Yangın alarm paneline yada panelinden taşınacak bilgileri
yer almalıdır. Böyle bir nokta listesi için bir örneği Tablo-2 de bulabilirsiniz..
Tablo-2 YANGIN ALARM SİSTEMİ MEKANİK EKİPMANLAR NOKTA LİSTESİ
BÜLENT ATALAY
Elektrik Mühendisi
METAŞ Mekanik Tesisat Taahhüt Ltd. Şti.
Genel Müdür Yardımcısı
