Türkiye’de alçak gerilim şebekesinde gerilim seviyesi olarak 220V ve 380V her zaman telaffuz edilir. Hatta bazı kaynaklarda bu değerler verilmeye devam etmektedir. Ancak durum 2003’ten beri böyle değildir.
Türkiye’de gerilim seviyesi 230V ve 400V’dur. Faz-Nötr arası gerilim 230V, faz arası gerilim ise 400V’dur. Frekans değeri de 50Hz’dir.
Peki neden 220V/380V ifadesi kullanılıyor? Eski alışkanlıklar diyelim…
1983 yılına kadar Avrupa ülkelerinde 220V, 230V and 240V olmak üzere 3 farklı gerilim seviyesi vardı. Küreselleşen dünya’da ithalat ve ihracat için tek bir gerilim seviyesinin olması mantıklıydı. Zaten 50Hz ve 60Hz olmak üzere 2 frekans seviyesinin kullanılması üreticiler için işleri zorlaştırıyordu. Üstüne bir de 3 farklı gerilim seviyesinin gelmesi daha da karmaşık bir durum yaratıyordu.
En azından 50Hz frekans değerini kullanan ülkeler için IEC (International Electrotechnical Commission) 1983 yılında bir program başlattı. Bu programa göre 20 yıl zarfında yani 2003 yılına kadar ülkeler 230/400V ± %10 mertebesine geçiş yapacaklardı. Nominal gerilimi 220/380V olan Türkiye gibi ülkeler gerilim seviyelerini arttıracak, 240/415V olan İngiltere gibi ülkeler de gerilim seviyelerini düşüreceklerdi.
Aşağıda, IEC nin 1983 yılında IEC 38 olarak standartlaştırarak yayınladığı nominal gerilim seviyeleri ve 220/380V ile 240/415V seviyesinde gerilim kullanan ülkelere 20 yıl içinde 230/400V seviyesine geçmeleri için verdiği talimat aşağıda görülmektedir.
IEC daha sonra yukarıdaki bu tabloyu 1994 yılında revize etmiş ve aşağıdaki tabloyu sunmuştur.
Uluslararası bir kuruluş olan IEC’nin bu programına, Avrupa Standardı CENELEC, 1988 yılında iştirak etmiş ve HD 472 S1 standardını yayınlamış, geçiş için aynı hedef tarihi yani 2003 yılını vermiştir.
Neticede 2003 yılında, yani bu yazının kaleme alındığı tarihten 16 yıl önce Türkiye dahil eski gerilim seviyesi 220/380V ile 240/415V olan ülkeler 230/400V seviyesine geçmişlerdir. Ancak ne var ki eski alışkanlıklar bir türlü bırakılamadığından halen 220/380V diye gerilim seviyemiz telaffuz edilmektedir. Sözlü olarak bu ifadenin kullanılması neyse de hesaplarda 220/380V değerlerini kullanmak doğru olmayacaktır. Hesaplamalarımızda 230/400V değerlerini kullanmamız gerekmektedir.
IEC, 1983 yılında dönüşüm programını başlattığı 38 numaralı standardını yürürlükten kaldırmış ve 2009 yılında IEC 60038 numaralı standardı yayınlamıştır. Yukarıda verdiğimiz uluslararası gerilim seviyelerini gösteren tablonun son hali aşağıdaki, gibi olmuştur. Bu tablonun altında not olarak, her ne kadar halen 220/380V ile 240/415V seviyelerini kullanan ülkeler olsa da Avrupa’da 230/400V dönüşümünün tamamlandığı ifade edilmektedir.
Yazının sonunda küçük bir not verelim: Her ne kadar 230V desek de bildiğiniz gibi faz-nötr gerilimi 400V olan fazarası gerilimin √ 3 de 1’idir. Yani 230,94V dur.
Kaynaklar:
http://www.cired.net/publications/cired1999/papers/5/5_25.pdf
http://www.emo.org.tr/ekler/bc8ae25856bc2a6_ek.pdf?dergi=176
IEC 60038
IEC 38
HD 472 S1
